Ik heb bijna niets van de Kiev gezien. Maar meer van de mensen. Ik kan je vertellen dat de huizen hoog zijn, de parlementsgebouwen gigantisch. De hoofdstraat is een soort imposante strook met twee maal een driebaansweg vol Range Rovers, Mercedessen en Lada’s, waarnaast je je op de stoep een klein stipje voelt. De metro is gewoon een metro al remt die wel iets steviger dan die in Amsterdam. De straten zijn schoner dan in Utrecht, de mensen dragen meer bont (de mutsen zijn geweldig, ik zag één vrouw met een hele nerts op haar hoofd, briljant), er zijn onnoemelijk veel koffietentjes. Je kunt geld wisselen achterin de bloemenwinkel, de koers verandert elke dag. Omhoog voor ons, omlaag voor de Oekraïners. Sinds de Krim is overgenomen door de Russen en een hoop Krim Tataren zijn gevlucht naar het westen van Oekraïne, kun je dichtbij club Closer een echte Krim Tataar Chiburekki eten. Dit is een dichtgeklapte deepfry deeg pannenkoek met daarin lamsvlees en kaas. Je ziet het restaurantje bijna over het hoofd, want het is eigenlijk een soort snackbar: een klein vierkant lichtblauw gebouw midden op straat. Binnen, aan de wanden, hangen schilderingen van de Krim en een reeks foto’s van Oekraïense soldaten. Sinds deze Krim Tataren van hun grondgebied verjaagd zijn, gaat de business goed. Ze hebben al vier restaurants in Kiev. Een avond later vindt het tweede deel van de halve finale van de voorrondes van het songfestival plaats in Oekraïne. Sunsoy komt met een lied over liefde: dat moet alle conflicten oplossen. Vorige week trad Jamala op, zij zingt een lied over de vervolging van Krim Tataren. Haar stemt heeft een zwaar Turkse tongval.

Ik zie alleen maar dit soort dingen. De tussendingen. De bedelende oude vrouwen in de metrostations, de jonge jongens die zo iel zijn, dat ze er heel vrouwelijk uitzien, de meisjes met de veel te korte jurkjes op Valentijnsdag, de manier waarop mensen naar je kijken als je haar anders zit, of hoe veel mensen überhaupt kijken: argwanend in het begin, maar met een glimlach wanneer je geduld hebt. Ik zie dingen die de filmpjes waarmee toeristen worden gelokt niet tonen, maar geloof me, je moet deze stad bezoeken, dit land, deze plek, het is geweldig, het is mooi en interessant, je kunt er iets nieuws leren over de geschiedenis en hoe de wereld nu eigenlijk in elkaar steekt.

Beeld: Alexander Chekmenev

Ik heb een kladschrift vol aantekeningen van de gesprekken die ik voerde met minstens tien mensen in een week. Met verhalen die los van elkaar ergens samen komen, kleine anekdotes over nieuwjaarsnachten in een trein van Kiev naar de Krim, grote verhalen van de oudere Alexander Chekmenev, die fotoseries maakte over mijnwerkers in het Donbass gebied, maar ook de opgraving van meer dan 300 skeletten in een voormalige KGB binnentuin vastlegde. Ik sprak met Julia (22), die wegtrok uit Moskou omdat ze geen deel wilde zijn van het huidige politieke systeem in Rusland, met Liliia (21) die het gevoel heeft dat er een ledemaat van haar weg is genomen, sinds de Krim niet meer bij Oekraïne hoort, met Bogdan die vertelde dat een diploma een papiertje is en geen betekenisvol iets, dat de media op slot zit en grotendeels ouderwets in elkaar steekt. Ik sprak Anastasiia, Danyil, Natalka, Micha en Emine, Olja en Dasha. Ik loop over, maar begin soms heel vaag lijnen te zien, begin meer te begrijpen. Ik zag geen stad, maar een groep jonge artistieke mensen die zich er doorheen bewegen.